CERN'de ilk patlama gerçekleşti

Büyük Patlama ortamının oluşturulması amacıyla yürütülen yüzyılın en büyük deneyinde düşük enerjili ilk proton çifti birbiriyle çarpıştırıldı. Yaklaşık bir yıl tamir geçiren çarpıştırıcının yeniden çalıştırılmaya başlanmasından sadece üç gün sonra gerçekleşen çarpışma, deneyi yapan ve izleyen yüzlerce bilim insanı arasında heyecan yarattı.

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (European Organization for Nuclear Research - CERN) Genel Direktörü Rolf Heuer, ilk parçacık çarpışmalarının bugün öğleden sonra gözlemlenebildiğini belirterek, "Bu kadar kısa zamanda bu kadar yol almak büyük başarı" dedi.

Deneyin sözcülerinden Jurgen Schukraft da, "Kontrol merkezi çok kalabalıktı ve herkes ilk çarpışmalar görüldüğünde sevinç çığlıkları attı" dedi. Cern'in bir başka sözcüsü Andrei Golutvin de, gözlemledikleri parçacık çarpışmalarının yarattığı izlerin muhteşem olduğunu söyledi.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda (Large Hadron Collider - LHC) bulunan dev dedektörlerden Atlas, ilk çarpışmayı TSİ 15:22'de kaydetti. Diğer dedektörlerden CMS çarpışma göremezken, Alice ve LHCb TSİ 19:00'dan sonra başka çarpışmalar tespit etti.

Çalışmaları ve hazırlıkları 20 seneye yakın bir süredir devam eden LHC'deki ilk çarpışmalardan dedektörlerin topladığı verilerin kapsamı ve niteliği izleyen haftalarda analiz edilecek. LHC'nin yüksek enerjili proton çarpışmasına sahne olması için henüz erken olduğu, en şiddetli çarpışmaların 2010 sonunda veya 2011 başlarında gerçekleşeceği belirtiliyor.

TIKIR TIKIR İŞLİYOR

CERN yetkilileri bir yıl aradan sonra geçen cuma yeniden çalıştırılmaya başlayan çarpıştırıcısının hızı ve işleyişinden çok memnun olduklarını da ekledi.

Geçen yıl beş gün çalıştırılan LHC'den o zaman elde edilen verilerden çok daha fazlasını sadece 1-2 saat içinde aldıklarını söyleyen hızlandırıcı direktörü Steve Meyers, arıza giderilmesi için de olsa deneye bir yıl ara vermenin faydalı olduğu yorumunu yaptı. Meyers, geçen bir yıl içinde bazı teçhizatın daha yeni olanlarıyla değiştirildiğini ve kullanılan bazı yazılımların da güncellendiğini söyledi.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, 14 ay aradan sonra tekrar çalıştırılmış ve bu denemelerin başarılı olması halinde deneyin ne zaman yapılacağı açıklanmamıştı.

Deney sırasında tünel boyunca ayrı yönlerde iki proton hüzmesi veriliyor. Bu ışın demetleri ayrı istikametlerde, ışık hızına yakın bir süratle halka şeklindeki tünelde yol alıyor. Proton ışınlarının birbiriyle büyük bir enerjiyle çarpışmasının ardından kozmosun doğasını kavramaya yarayacak yeni parçacıkların görülmesi bekleniyor.

14 milyar yıl önce evrenin doğumuna yol açtığına inanılan Büyük Patlama ortamını yaratmayı amaçlayan 10 milyar dolar değerindeki Hadron Çarpıştırıcısı, ilk geçen yıl çalıştırılmış, ancak bir ton helyumun tünele sızmasına yol açan elektrik bağlantısı arızası yüzünden sistem kapatılmıştı.

Bu ay başında da bir kuşun düşürdüğü ekmek parçası veya kırıntılarının LHC'de "küçük" bir ısınmaya yol açan bir kısa devreye neden olduğu belirtilerek, bunun üzerine sistemin kendini kapattığı açıklanmıştı.
kaynak:www.beyazgazete.com